کـی بُوَد یا رب که رو در یثرب و بطحا کُنــم گَه به مکــه منزل و گَه در مدینــه جا کُنــم بر کنارِ زمــزم از دل برکشـــــم یک زمــزمه کز دو چشمِ خونفشان آن چشمه را دریا کُنم یا رسـولُ الله به ســوی خود مرا راهی نَما تا زِ فـــرقِ سَـــر، قدم سازم، زِدیده پا کُنم خواهم از سودایِ پا، بُوست نَهم سَر در جهان یا به پایَت سـَــر نَهم،یا سر درین سَودا کُنم در ماههای حرام و ماه های حج قرار داریم. حجّ تمرین بندگی است، تمرین اصلاح موضع‌گیری‌هاست، تمرین توحید و تجدید بیعت و پیمان بندگی است، تمرین رفتن به سوی نور خداست، تمرین دوری از گناه است، ، تمرین از خود بریدن و به خدا رسیدن است. مؤسم های پرفضیلت و فرصت های انجامِ اعمالِ صالح و نیک، فضل وکرم خداوند را بر بندگانش تجدید می نماید و به همین دلیل شعائری از شعائر خداوند پایان نمی پذیرد،مگر اینکه عبادت و شعائر دیگری شروع می شود. همه ما می دانیم که هم اکنون و در این روزها کاروان های حجاج لبیک گویان در پاسخ به دعوت ابراهیم خلیل و به دستور خداوند به قصد طواف خانه خدا به مکه و به مسجد الحرام می رسند. حج خانه خدا برای کسانی که استطاعت داشته باشند فرض و باعث نزدیکی به خداوند می شود،آنجا که رسول خدا صلی الله علیه وسلم می فرماید: «يأيها الناسُ قد فرَضَ اللهُ عليكم الحجَّ فحُجُّوا» ( اي مردم! خداوند حج را بر شما واجب کرده است، پس حج کنيد) رواه مسلم. از پیامبر گرامی اسلام صلى الله عليه وسلم پرسیده شد با فضیلت ترین اعمال چیست؟ فرمود ایمان به خداوند. سپس پرسیده شد بعد از آن؟ فرمود: جهاد در راه خداوند، باز پرسیده شد بعد از آن ؟فرمود: حجی که بدون عیب و صحیح و نیک انجام شود. متفق عليه و به وسیله همین حج است که زشتی ها وپلیدی های گناه و معصیت، محو وپاک می شود و به همین دلیل است که رسول الله صلی الله علیه وسلم می فرماید: «الحجُّ يَهدِمُ ما كان قَبلَهُ» (حج کوتاهی ها و جرمها وگناهان ماقبل خود را از بین می برد) اعمال حج، حاجی را پاکیزه و طاهر می نماید و در این مورد رسول خدا می فرماید: «منْ حجَّ فَلَم يَرْفُث، وَلَم يَفْسُق، رَجَعَ كَيَومِ وَلَدَتْهُ أُمُّهُ»( هرکس حج کند و در آن، بدگويي و دعوا و گناه نکند و فسق نورزد، مانند روزي که مادرش او را به دنيا آورده است، باز مي گردد)متفق عليه خداوند به حجاج موجود در سرزمین وحی، در نزد فرشتگانش افتخار می کند و به خودش می بالد آنجا که رسول خدا می فرماید: مَا مِنْ يَوْمٍ أَكْثَرَ مِنْ أَنْ يُعْتِقَ اللَّهُ فِيهِ عَبْدًا مِنَ النَّارِ، مِنْ يَوْمِ عَرَفَةَ، وَإِنَّهُ لَيَدْنُو، ثُمَّ يُبَاهِي بِهِمِ الْمَلَائِكَةَ، فَيَقُولُ: مَا أَرَادَ هَؤُلَاءِ؟ »«خداوند در روز عرفه بيش از روزهاي ديگر، بندگان خود را از آتش دوزخ نجات مي دهد و از اين حيث هيچ روزي به پاي روز عرفه نمي رسد و خداوند تعالي به بندگان خود نزديك مي شود و در نزد فرشتگان به بندگان خود مباهات مي كند و نيكي بندگانش را به رخ فرشتگان مي كشد و مي گويد: اينها چه مي خواهند؟». برای حاجی مخلص درحجش هیچ پاداشی جز بهشت وجود ندارد که در این مورد پیامبرخدا صلی الله علیه وسلم می فرماید: «العُمْرَةُ إِلَى العُمْرَةِ كَفَّارَةٌ لِمَا بَيْنَهُمَا، وَالحَجُّ المَبْرُورُ لَيْسَ لَهُ جَزَاءٌ إِلَّا الجَنَّةُ»( يك عمره تا عمره ديگر، موجب بخشش و كفاره گناهاني مي شود كه ميان آن دو عمره، انجام گرفته اند. و حج مقبول پاداشي جز بهشت ندارد)متفق عليه در اجتماع عظیم حج فاصله های نژادی و زبانی و رنگها برداشته می شود وتنها برتری در این اجتماع عظیم به رعایت تقوای خداوند است، زیرا خداوند می فرماید: ﴿إِنَّ أَكْرَمَكُمْ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقَاكُمْ﴾ بهترین توشه ای که حجاج را در اجرای اعمال حج همراهی می نماید تقوای خداوند است: ﴿وَتَزَوَّدُوا فَإِنَّ خَيْرَ الزَّادِ التَّقْوَى وَاتَّقُونِ يَا أُولِي الْأَلْبَابِ﴾ [البقرة: ۱۹۷]. بنابراین شایسته است هرکس قصد خانه خدا می نماید، ملتزم به ورع وتقوایی باشدکه او را از انجام معاصی دور می نماید و آراسته به حلم وصبری باشد که خشم و غضبش را درمان نماید تا باهمراهان و همنوعانش به نیکوترین شیوه برخورد نماید. بزرگترین چیزی که بندگان درحج بدان تقرب می جویند، اظهار توحید و نیت خالص در انجام اعمال و مناسک حجشان می باشد،زیرا خداوند می فرماید: ﴿وَأَتِمُّوا الْحَجَّ وَالْعُمْرَةَ لِلَّهِ﴾ واین بندگی خداوند در روز عرفه ودر هنگام طواف خانه خدا و درهنگام قربانی به اوج خودش می رسد. اعلان وحدانیت خداوند درمراسم حج شعار حاجیان در سرزمین وحی است و شرف و بزرگی حجاج به آن اعلان و به آن شعار است: آنجا که همه یک صدا و هماهنگ این شعار توحیدی ابراهیمی محمدی راتکرار می نمایند«لبَّيك اللهم لبَّيك، لبَّيك لا شريكَ لك لبَّيك، إنَّ الحمدَ والنعمةَ لك والمُلك، لا شريكَ لك». کسی که حج می کند درحالی که یقین به دیدار پروردگارش دارد، بدون شک باید به شعار وحدانیت خداوند و خالص نمودن عبادتش تا زمان مرگ تمسک جوید و عمل نماید، آنجا که خداوند در سوره کهف در این زمینه می فرماید : ﴿فَمَنْ كَانَ يَرْجُو لِقَاءَ رَبِّهِ فَلْيَعْمَلْ عَمَلًا صَالِحًا وَلَا يُشْرِكْ بِعِبَادَةِ رَبِّهِ أَحَدًا﴾ [الكهف: ۱۱۰]. به همین دلیل تکبیر وتعظیم خداوند، شعار جمعی و فردی حجاج در طواف و سعی و رمی نماد شیطان و در هنگام قربانی و در شب و روز است، تا قلبهایشان در بهترین و مقدسترین سرزمین خداوند فقط متعلق به پروردگارشان باشد واز هرچه غیر اوست برائت جویند. حج تمرین عملی پیروی از سنت گهربار رسول خداست.آنجا که رسول خدا می فرماید: «لِتَأْخُذُوا مَنَاسِكَكُمْ، فَإِنِّي لَا أَدْرِي لَعَلِّي لَا أَحُجُّ بَعْدَ حَجَّتِي هَذِهِ» «مسائل و مناسک حج را بياموزيد من نمي دانم، شايد بعد از اين حج، موفق به اداي حجي ديگر نشوم». از مقاصد عظیم حج برپاداشتن یاد خدا با زیاد نمودن ذکر اوست. حضرت عائشه صدیقه رضي الله عنها می فرماید: طواف خانه خدا و سعی بین صفا ومروه وسنگ زدن به نمادهای شیطان، برای برپا داشتن ذکر و یاد و توحید خداوند قرار داده شده است. حجاج در این روزها وروزهای آینده ،چه در حال ایستاده وچه درحال راه رفتن ،چه درهنگام پایین آمدن وچه بالا رفتن مرتبا ذکر خدا را تکرار می کنند و این عمل تا پایان اعمال حج ادامه دارد زیرا دستور خداوند را اجرا می نمایند آنجا که می فرماید: ﴿فَإِذَا قَضَيْتُمْ مَنَاسِكَكُمْ فَاذْكُرُوا اللَّهَ كَذِكْرِكُمْ آبَاءَكُمْ أَوْ أَشَدَّ ذِكْرًا﴾ پس بهترین حاجی، ذاکرترین آنها در این ایام است. بنابراین حج عبادتی است که طاعات و عبادات دیگر را به دنبال دارد و پر است از منافع و عبرتها و نشانه های بزرگی و عظمت خداوند ، و محل خالص ساختن قلب ها وتسلیم نفس ها برای خداوند است . شیخ الاسلام ابن تیمیه رحمه الله می فرماید: حج مبنایش بر ذلت و خشوع و خضوع برای خداوند است و به همین دلیل است که به اعمال حج “نسک“ گفته می شود. در حج است که مسلمانان از اقصی نقاط جهان با هم الفت می گیرند و پیوند دوستی و محبت و مودت در بین آنان قوی می گردد و برای همگان عظمت و فضل و برتری اسلام آشکار و نمایان می شود. آنجا که خداوند می فرماید: ﴿وَأَلَّفَ بَيْنَ قُلُوبِهِمْ لَوْ أَنْفَقْتَ مَا فِي الْأَرْضِ جَمِيعًا مَا أَلَّفْتَ بَيْنَ قُلُوبِهِمْ وَلَكِنَّ اللَّهَ أَلَّفَ بَيْنَهُمْ﴾ دراجتماع عظیم حج در مکانی واحد،جایگاه و بزرگی و شأن امت محمد مصطفی برای همه واضح وآشکار می شود و زینت حجاج در این اجتماع عظیم سالانه در زیبایی اخلاق و منش برخوردشان باهمدیگر است و به وسیله انجام اعمال حج در این ایام مبارک این زیبایی های اخلاقی وهمزیستی مسالمت آمیز به اوج خودش می رسد زیرا دستور خداوند را مخلصانه رعایت می کنند آنجا که می فرماید: ﴿فَمَنْ فَرَضَ فِيهِنَّ الْحَجَّ فَلَا رَفَثَ وَلَا فُسُوقَ وَلَا جِدَالَ فِي الْحَجِّ﴾ امام ابن قیم رحمه الله می فرماید:شریعت اسلام برمخالفت با مشرکین بنا نهاده شده است و در مناسک حج این مخالفت با مشرکین و اظهار توحید خداوند به منتهای خودش می رسد. اطاعت و بندگی خداوند، انسان را هرچه بیشتر نیازمند به پروردگارش می سازد و نسبت به او خاشع می نماید و اینجاست که فضل و برتری خداوند را مشاهده می نماید و از او نسبت به کوتاهی هایش طلب استغفارمی نماید زیرا خداوند درمورد حجاج می فرماید: ﴿ثُمَّ أَفِيضُوا مِنْ حَيْثُ أَفَاضَ النَّاسُ وَاسْتَغْفِرُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِيمٌ﴾ کسی که در ایام حج در مهبط وحی خودش را از انجام گناهان دور نگه می دارد شایسته است پس از بازگشت و در هرزمان و مکانی خودش را از معصیت و نافرمانی خداوند دور نگه دارد زیرا فایده حج، اصلاح نفس و تزکیه اخلاق و رفتار و دست یافتن به رضای پروردگار و ورود به بهشت است و این امور برای حاجی مخلص که حجش را با نیتی خالص و مالی حلال و پاکیزه انجام می دهد و با اخلاق و رفتار نیک با دیگر حجاج تعامل می نماید محقق خواهد شد. کسی که حجش را نیکو انجام دهد و از نقص و عیب ها وکارهای زشت درحج پرهیز نماید به وطنش باز می گردد درحالی که دگرگون شده و بهترین نتیجه را بدست آورده است. نشانه قبول شدن حجش ثبات بر اخلاق و اعمال نیک پس از بازگشت از حجش می باشد. این مطالب در مورد حجاج بود ، اما به نسبت ما که دراینجا هستیم باید بدانیم که فضیلت و برتری بعضی از روزها وشب ها به نسبت بعضی از روزها وشب های دیگر به ما این انگیزه می دهد که این فرصت های خدادادی را مغتنم شماریم. زیرا ما این روزها وتا روز عید قربان در بافضیلت ترین ایام دنیا در پیشگاه خداوند قرارداریم زیرا رسول الله صلی الله علیه وسلم می فرماید:«أفضلُ أيامِ الدنيا أيامُ العشر»(بهترین روزهای دنیا ده روز اول ماه ذی الحجه است) خداوند به شب های این روزها بخاطر اهمیتش قسم یاد نموده است آنجا که می فرماید:﴿وَالْفَجْرِ وَلَيَالٍ عَشْرٍ﴾ زیرا انجام هرگونه عمل صالحی به ویژه اذکارِ تسبیح و تهلیل و تکبیر در این ایام ثوابش چند برابر خواهد شد آنجا که رسول خدا صلی الله علیه وسلم فرمود: «مَا مِنْ أَيَّامٍ الْعَمَلُ الصَّالِحُ فِيهِنَّ أَحَبُّ إِلَى اللَّهِ مِنْ هَذِهِ الْأَيَّامِ الْعَشْرِ ” ، فَقَالُوا : يَا رَسُولَ اللَّهِ وَلَا الْجِهَادُ فِي سَبِيلِ اللَّهِ ؟ ، فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّه عَلَيْهِ وَسَلَّمَ : ” وَلَا الْجِهَادُ فِي سَبِيلِ اللَّهِ ، إِلَّا رَجُلٌ خَرَجَ بِنَفْسِهِ وَمَالِهِ ، فَلَمْ يَرْجِعْ مِنْ ذَلِكَ بِشَيْءٍ» (روزهايي نيست که عبادت در آنها نزد خداوند محبوب تر و پسنديده تر از اين ايام (يعني دهه ي اول ذي الحجه) باشد»، گفتند: اي رسول خدا! حتي جهاد در راه خدا نيز از آن بزرگ تر نيست؟ فرمودند: «جهاد در راه خدا نيز از آن بزرگ تر نيست، مگر (جهاد) مردي که با نفس و مال خود، براي جهاد خارج شده و هيچ کدام را باز نياورده (شهيد شده) باشد.) بنابراین در این چند روز باقی مانده تا پایان این ایام ارزشمند تا می توانیم حریص باشیم بر انجام هرگونه عمل صالحی از تلاوت قرآن و صدقه و روزه و خوش اخلاقی و خوش برخوردی با اطرافیان و به ویژه ذکر خداوند چون می فرماید: ﴿وَيَذْكُرُوا اسْمَ اللَّهِ فِي أَيَّامٍ مَعْلُومَاتٍ﴾، می دانیم که فضیلت این روزها بخاطر وجود روز عرفه است، روزی که روزه گرفتن در آن باعث بخشیده شدن گناهان یک سال گذشته وآینده ما می شود پس بکوشیم که این فضیلت را از دست ندهیم. از دیگر اعمال صالحی که می توانیم در این ایام بر انجام دادنش حریص باشیم قربانی کردن، نیکی به بزرگان و علی الخصوص والدین و صله رحم و صدقه دادن وانجام هرچه بیشتر نمازهای سنت بوِیژه قیام اللیل و دعا برای سلامتی و موفقیت خودمان و خانواده و همنوعانمان و پیشرفت جامعه خودمان است. سنت قربانی و این سنت ابراهیمی و این نشانه بندگی و قرب به خدا نیز برای کسانی که استطاعت دارند فراموش نشود تا از این ثواب نیز محروم نشوند. انسان سعادتمند کسی است که این فرصتها را قبل از اینکه از دست برود مغتنم شمارد وارج نهد تا از زمره نیکوکاران به شمار آید.